Social media platforms zijn meer dan een verzameling posts. Ze dragen bij aan de ontwikkeling van onze maatschappij. Zowel in positief als in negatief opzicht. Wat bieden social media ons en wat leveren ze ons eigenlijk op? En waarom is zo het belangrijk hierbij stil te staan? Lees de analyse van Cintaxis Communicatie en laat vooral ook jouw mening over social media achter!

Social media vergroten én beperken jouw blik!

Je wilt in je drukke leven zelf bepalen waar je je tijd aan besteedt en welke informatie je allemaal verwerkt. Hoe zit dat met het gebruik van social media? Wat betekenen ze voor jou of mij en wat bieden ze onze maatschappij?

Tegenwoordig zit bijna iedereen op social media. Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest, TikTok, YouTube en LinkedIn: ieder platform heeft zijn eigen kenmerken. En vergeet de vele Whatsappgroepen niet. Miljarden posts worden dagelijks de wereld rondgepompt.

Deze virtuele verbinding tussen jou en je connecties is vanzelfsprekend zinvol, anders was je er niet aan begonnen. Het is voor de meesten van ons een uitdaging om de balans te vinden als het gaat om het lezen en reageren op al die berichten die voorbijkomen. Je kunt er heel actief mee bezig zijn of zo nu en dan even kijken. En social media compleet negeren kan gelukkig ook. Vind jij dat je er teveel mee bezig bent? Minder tijd doorbrengen op sociale media staat zelfs in de top tien van goede voornemens! En daarmee is personal social media management geboren.

En welke kwalitatieve waarde hecht je aan al die berichten? Elke social media post kun je als los element bekijken. Je kunt je aan berichten ergeren en je kunt ze fantastisch vinden. Maar als je al die losse berichten als een geheel overziet, kom je tot een bredere kijk op social media. Hierover kunnen de meningen uiteenlopen, maar er zijn wel tendensen te noemen.

Wat bieden social media ons?

Eerst een blik op de buitenste schil van social media. In de kern bieden social media ons informatie en verbinden ze deelnemers met elkaar. Je kunt deze informatie plaatsen, bekijken, voorzien van een oordeel en delen.

De kernfuncties van social media zijn:

• 1. Connecties: je vindt elkaar op de verschillende platformen. Door berichten te volgen kun je -min of meer- op de hoogte blijven van de facts and feelings uit het leven van je connecties. Door berichten te plaatsen, te delen of door erop te reageren, laat je mensen iets van jezelf zien. Wat vind jij belangrijk, wat doe je en waar sta je voor? Je creëert daar mee bewust of onbewust een imago rondom je persoon, tegenwoordig personal branding genoemd. Maar hoe je Facebook “vrienden” zich echt voelen, of ze verdrietig zijn of in de problemen zitten, zie je maar ten dele. De emotionele factor speelt bij sommige social media platformen hoe dan ook een grote rol.

• 2. Vermaak: een filmpje waarin je oma’s papegaai een aria zingt, een foto van jou in je tentje onder een wolkbreuk, een afbeelding van een prachtig overbevolkt strand, het honderddelige vakantiealbum van je buurman, de 500 mooiste plekken van de wereld. Je kunt je er heel wat uren mee vermaken…

• 3. Nieuws: je verneemt vrijwel real time de laatste nieuwtjes uit je buurt of uit de verste hoeken van de wereld. Hierbij wel het dringende advies om dit nieuws gelijk te keuren:  is het nepnieuws, politiek gekleurd en misschien wel geframed? Dit is niet altijd makkelijk te doorgronden. Tegenwoordig geven Facebook en Instagram soms een melding als de fact checker heeft geconstateerd dat het fake nieuws is. Maar dat is absoluut geen garantie dat er geen tendentieus nieuws doorheen slipt. Een grote massa wordt misleid. Achteraf blijkt het bericht gemanipuleerd, maar dan is overtuiging al geboren en de schade aangericht.

• 4. Voorschriften: wat is verantwoord om te eten? Hoe moet ik mijn kind opvoeden? Hoe dien ik mij sociaal gewenst te gedragen? Wat is hot? Soms hebben deze berichten een dwingende toon. Zelfs enigszins gevaarlijk zijn de semiwetenschappelijke berichten, waarbij uiteenlopende onderwerpen zeer overtuigend als absolute waarheid worden gepresenteerd. Je moet sterk in je schoenen staan om er niet door beïnvloed te worden.

• 5. Vraagbaak: op social media vind je het antwoord op bijna al je vragen. Welke vitamines moet ik nemen? Wat zijn de laatste woontrends? Hoe maak ik een gerecht klaar? Wel eens op YouTube gekeken hoe je je douchekraan moet vervangen of hoe je een gerecht moet maken?

• 6. Trends, noviteiten en marketing: via social medialand ben je snel op de hoogte van trends en noviteiten. De ice bucket challenge en een beroemd schilderij nabootsen waren populaire social media trends. De virtuele PR-machines draaien dag en nacht. Gelikte marketingcampagnes komen in je feed door de ondoorgrondelijke algoritmes van de platformen.

• 7. Groepen: er zijn veel groepen te vinden, voor vakgenoten, schoolmaatjes, lotgenoten, tuinliefhebbers en vrijwilligers die hun krachten bundelen. Veel groepen zijn besloten. Soms voor mensen die elkaar ondersteunen zonder dat buitenstaanders meekijken. Maar bij bepaalde groepen bestaat het risico dat deelnemers elkaar opjutten. En deze verstarde meningen zullen zich uiteindelijk wortelen in de maatschappij. Terwijl een open discussie constructiever is en mensen dichter bij elkaar brengt.

Maar wat bevindt zich onder de oppervlakte van social media?

Een niveau dieper wordt het een stukje interessanter:

1. Hoe zit het met jouw imago?

Via social media worden imago’s gecreëerd en beoordeeld. Je kunt dit omschrijven als beeldvorming of profileren: welke vriend of volger heeft dit bericht doorgestuurd of geliked? En welk commentaar staat erbij? Hieruit ontstaat een bepaalde beeldvorming over iemand. Met wie ben ik het eens, hoe denkt iemand daarover en past dat bij mijn opvattingen? Is het een reden om meer afstand van hem of haar te nemen? En laten we vooral niet vergeten hoe jongeren beïnvloed worden door social media waarin de bekende sterren er altijd op hun mooist uitzien! Wat is werkelijkheid!

Elk bericht heeft een effect op je beeldvorming, of je wilt of niet. Als je van mening verschilt, betekent dat meestal niet dat je geen contact meer met elkaar moet hebben. Op ander gebied hebben jullie misschien leuke raakvlakken! Maar er zijn grenzen en soms is het misschien beter om met een enkele klik de connectie te verbreken… Heb je dat ook wel eens meegemaakt?

Juist al die verschillende meningen en het mogen uiten daarvan horen bij onze open samenleving. Dat is iets wat we van het gebruik van social media kunnen leren, maar wat nog grote verbetering behoeft! Social media maken bepaalde gedachten juist zichtbaar. Wat je deelt en hoe je reageert, bepalen de beeldvorming over jou.

2. Polariserende opinieplatformen

Zijn social media wel sociaal? Ze lijken zich te transformeren in polariserende opinieplatformen. De meeste reacties op social media zijn vriendelijk en laten betrokkenheid zien. Duimpje omhoog, hartje erbij. Maar over bijna elk item bestaat wel een mening en dan valt op hoe mensen fel en onredelijk reageren. Egyptische sperziebonen in de supermarkt aangetroffen? Koop daar geen boodschappen meer! Zoek je met de beste bedoelingen een opvangplek voor je huisdier, ben je opeens een dierenbeul. Laat je een leuke schooltraktatie van je kind zien, krijg je de anti-suikerpolitie over je heen. Hevige discussies dus, die totaal niet aansluiten bij de bedoeling van het bericht. Buiten alle verhoudingen. Mensen of groepen komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Modern gezegd: de antisociale kant van social media laat zich zien.

3. Sociale verharding in beeld

Social media maken de verharding van de samenleving zichtbaar. Er wordt al snel verbaal met scherp geschoten met woorden die mensen niet rechtstreeks tegen iemand zouden zeggen. Blijkbaar ligt op social media de drempel voor zelfbeheersing een stuk lager dan in het fysieke sociale leven.

Hoe valt deze ontwikkeling te verklaren? Gebrek aan opvoeding? Gebrek aan empathie? Is negatief reageren een trend of gewoonte geworden? Is het een uitingsvorm van het individualisme in de huidige maatschappij?

Op afstand reageren is vaak makkelijker en veiliger. De persoon die het moet ontgelden is een onbekende en er staan geen sancties tegenover het onfatsoenlijke gedrag.

Misdragingen op social media ontmaskeren echter wel de afzender en deze reacties zijn vaak openbaar. Wie had gedacht dat een virtueel medium ons de ware aard van mensen kon laten zien? Iets wat in het face-to-face contact vaak niet naar voren komt. Een heuse paradox!

                                          

4. Geef jij je mening?

Er is nog weinig naar voren gebracht over de schade die het gebruik van social media toebrengt aan onze zo gekoesterde vrijheid van meningsuiting.

Soms zijn het prima kleine of grotere protestvormen die kunnen leiden tot welkome veranderingen. Maar helaas overschreeuwen (groepen) mensen andere platformgebruikers en leggen zij hun mening aan hen op. Afwijkende meningen worden niet getolereerd. Anderen durven zich juist niet te uiten. Of kiezen er bewust voor dit niet te doen. Ze hebben geen behoefte aan kritiek van mensen die andermans mening niet respecteren. Op social media kun je tegenwoordig zelfs visuele discussies in gebarentaal voeren!

Wie het hardst schreeuwt, krijgt de meeste aandacht en deze ongenuanceerde opinie kan gaan overheersen. Er is geen plaats meer voor afwijkende meningen. Er kan bovendien een vertekend beeld van de publieke opinie ontstaan. Deze tendens tast de vrijheid van meningsuiting sluipenderwijs aan.

Deze zorgelijke ontwikkeling contrasteert met onze democratische waarden. Formeel is er vrijheid van meningsuiting, maar het dominante gedrag op social media beperkt deze juist. Nog een paradox dus. Social media zijn bedoeld om te verbinden en niet om mensen uit elkaar te drijven. Voel jij je altijd vrij jouw mening op social media te plaatsen?

Politici, journalisten of bedrijven pakken deze onevenwichtige discussies regelmatig op, waarmee ze de discussie soms uitvergroten en aanwakkeren.

Hoe dan ook: het staat iedereen vrij berichten en reacties op social media te plaatsen, zolang deze maar binnen de wettelijke normen passen.

5. Tot slot: pas op voor de filterbubbel!

Social media geven niet alleen. Ze nemen ook. Ze registreren de interesses van de gebruikers en gebruiken dit als verdienmodel door berichten te tonen die bij de gebruiker lijken te passen. Hun ondoorgrondelijke algoritmes veroorzaken een zogeheten filterbubbel, waardoor je eenzijdig nieuws en advertenties te zien krijgt op grond van je eerdere zoekopdrachten. De filterbubbel, ook wel informatieluchtbel genoemd, kan je een verkeerd beeld van de werkelijkheid geven! En zelfs je visie op wat er in de wereld gebeurt, beperken. Zie jij ook steeds dezelfde soort aanbiedingen voorbij komen?

Wat gebeurt er als jij en je buurvrouw ieder hetzelfde woord vanaf jullie eigen account googelen? Probeer het eens en schrik niet. Een goed artikel met tips om aan de filterbubbel te ontsnappen, kun je hier lezen: https://www.bitsoffreedom.nl/2016/11/22/7-tips-om-uit-de-filterbubbel-te-breken/. Kijk daarbij vooral ook naar de fantastische Ted Talk van de bedenker van de filterbubbel, Eli Pariser.

Heb je je profielinstellingen op LinkedIn trouwens al eens onder handen genomen? Je zult je erover verbazen wat je allemaal kunt uitzetten!

Allemaal niet zo mooi, maar…

Het valt vooralsnog niet te verwachten dat deze negatieve effecten van social media zullen verdwijnen. En het opleggen van censuur is een uitermate gevaarlijk middel dat de vrijheid van meningsuiting in ieder geval aantast. Van bedreiging, belediging en smaad kan in ieder geval aangifte worden gedaan.

Ondanks de negatieve effecten van social media moeten we vooral de positieve kanten niet vergeten! Laten we allereerst blij zijn dat we in een vrij land leven en dat je je op social media mag laten horen en zien!

Het gebruik van social media brengt mensen dichter bij elkaar. Het verruimt je blik en het is een leuke of interessante tijdsbesteding. En vanuit zakelijk perspectief kunnen social media positief bijdragen aan de economie. Denk verder aan de opsporing van een vermist kind of een verdwaald huisdier, het strijden tegen misstanden of het samenbrengen van mensen die elkaar iets positiefs kunnen bieden. Zet samen een hulpactie op en bereik mooie doelen. Er zijn situaties waarbij het belangrijk is om je stem te laten horen en de krachten te bundelen. Regelmatig bereiken deze berichten uiteindelijk óók de krant of de politiek met een positief effect tot gevolg.

En als je even nergens zin in hebt, ga gewoon hangen op de bank en bekijk die feeds!

Conclusie

Social media hebben een toegevoegde waarde voor de samenleving. Ze zorgen voor vermaak, verbinding en leveren in meerdere opzichten een schat aan informatie op.

Ze knagen echter ook aan ons drukke leven en aan de stabiliteit van de maatschappij. Ze fungeren steeds vaker als opinieplatform en hebben polariserend en individualistisch gedrag tot gevolg. Hierdoor kan er zelfs een verkeerd beeld over de publieke opinie ontstaan en wordt de vrijheid van meningsuiting onopvallend uitgehold.

De overheersende platform algoritmes veroorzaken een zogeheten filterbubbel, waardoor je vooral eenzijdig en gepersonaliseerde berichten te zien krijgt. Ook de filterbubbel kan dus een verkeerd beeld van de werkelijkheid scheppen.

De snelle en eenvoudige deelbaarheid van berichten én opinies kan grote maatschappelijke effecten hebben, zelfs op mondiaal niveau. Deze effecten kunnen zowel positief als negatief zijn.

Social media vormen in ieder geval een te waarderen onderdeel van onze vrije democratie. En de vele leuke, interessante en verbindende berichten overstijgen gelukkig nog altijd de negatieve trends. Aan de gebruiker de keuze hoe ermee om te gaan, maar een persoonlijke verantwoordelijkheid van het gebruik van social media hebben we allemaal!

Wat vind jij van social media en dan vooral kijkend naar het grotere plaatje? Deel je mening met Cintaxis Communicatie!

© Cintaxis.nl 2020

Dit artikel bevat de mening van de auteur. Aan deze tekst kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze tekst mag worden gekopieerd of gepubliceerd, tenzij met toestemming van de auteur.

Social media berichten inzetten? Neem contact op met Cintaxis Communicatie!